Tadeusz Rolke – Czarne Kwadraty

„Czarne kwadraty” to dwadzieścia kilka czarno-białych, kwadratowych zdjęć odnalezionych w ogromnym archiwum Tadeusza Rolke. W zdecydowanej większości przedstawiane szerszej widowni po raz pierwszy ukazują mniej znane, a niezwykle interesujące oblicze jednego z najwybitniejszych polskich fotografów. To już nie fotografia humanistyczna, to coś zdecydowanie więcej niż idealnie ustawione kadry klasyka polskiej fotografii modowej. To mroczne zdjęcia wyławiające puste, wielkomiejskie krajobrazy oraz ludzi albo wprost wpatrujących się w obiektyw, albo ze strachem przed nim uciekających. Niewiele w tych fotografiach anegdoty, mało socjologicznej obserwacji. Można (nawet trzeba) oglądać je, nie znając towarzyszących im historii. Intrygują na poziomie formalnym, przez swoją – często świadomie niedoskonałą – kompozycję. Zapisują pewien świat, ale jednoznacznie przekraczają dokumentalną naturę fotografii. W jakimś stopniu zbliżają się do enigmatycznych, nawet abstrakcyjnych układów malarskich. W tym wymiarze nazwanie ich „Czarnymi kwadratami” nabiera dodatkowego sensu. Wielu młodych fotografów próbuje dzisiaj robić podobne zdjęcia – zbrudzone, ostre, zagadkowe, choć zarazem bezpośrednie, działające raczej na poziomie stylu niż narracji, do tego szukające tych momentów rzeczywistości, w których otoczenie przestaje się łatwo tłumaczyć, okazuje się jakoś nieprzejrzyste, absurdalne. Po obejrzeniu „Czarnych kwadratów” młodzi powinni zdać sobie sprawę, że w osobie 81-letniego Tadeusza Rolke mają prekursora, punkt odniesienia, którego nie mogą ominąć.

Tadeusz Rolke - ur. 1929 w Warszawie. Jeden z najwybitniejszych autorów w historii fotografii polskiej. Studiował historię sztuki na KUL w Lublinie. W latach 60. pracował w tygodniku „Stolica” oraz miesięczniku „Polska”. W latach 1970-1980 mieszkał w Niemczech i fotografował dla takich czasopism, jak „Stern”, „Spiegel”, „Die Zeit”. W swojej pracy bez trudu zmieniał fotograficzne konwencje, równe sukcesy odnosił jako fotoreporter prasowy, fotograf mody oraz twórca fotografii kreacyjnej. Przez wiele lat uchodził za czołowego polskiego przedstawiciela fotografii humanistycznej. W swoim fotograficznym archiwum zgromadził niemal 50 tys. negatywów. Wybrane wystawy indywidualne: 1986 Żywym i umarłym, synagoga, Tykocin; Galeria BWA, Białystok; Stowarzyszenie Architektów Polskich w Warszawie (z Jerzym Budziszewskim); 1997 Fotografowałem lata sześćdziesiąte i nie tylko…, CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa; 2001 Sąsiadka, Narodowa Galeria Sztuki Zachęta, Warszawa; Galeria Stiklo Karoliukai, Wilno (z Chrisem Niedenthalem) 2002 Before and After 1945 – Poland, Striped House Gallery, Tokio; Baja Mare, Fundacja Galerii Foksal, Warszawa; Fischmarket, Triennale Fotografii, Hamburg (gość specjalny); Miejsca, Instytut Polski, Paryż; 2003 Tu byliśmy, Żydowski Instytut Historyczny, Warszawa; Muzeum Narodowe, Bratysława; Festival Est-Ouest, Die (Francja); 2009 Wszystko jest fotografią, CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa

Kurator: Tomasz Plata