Aleksandra Polisiewicz – Wartopia

Projekt obejmuje zagadnienia z dziedziny architektury, urbanistyki, historii, socjologii, relacji łączących współczesne praktyki przestrzenne i zachowania społeczne. Jednocześnie projekt odnosi się do lokalnych tradycji i polskiej historii. Tytuł: Wartopia jest połączeniem dwóch słów war od Warsaw i topia od słowa utopia. Zasadniczą ideą projektu jest wirtualna rekonstrukcja miasta Warszawy w oparciu o plany i projekty formułowane i tworzone w XX wieku.

Pierwsza część projektu obejmuje rekonstrukcje miasta według planów opracowanych w pierwszych latach II wojny światowej. Początkowa wersja znana pod nazwą Die neue deutsche Stadt Warschau, będąca dziełem niemieckiego architekta Huberta Grossa, była planem przekształcenia Warszawy w prowincjonalne miasto mające liczyć ok. 200 000 mieszkańców. Warszawa miała być przebudowano w nowym, niemieckim porządku. Późniejsza wersja z 1940 roku opracowana przez urbanistę Friedricha Pasta, zakładała radykalną zmianę struktury i oblicza wizualnego miasta. Warszawa miała być wyburzona i na jej miejscu miano zbudować nowe, niemieckie miasto dla ograniczonej liczby ok. 130 000 mieszkańców. W drugiej części projektu wirtualna rekonstrukcja pozwoli na wizualizację niezrealizowanych planów tworzonych w stylu realizmu socjalistycznego w okresie stalinowskim. W związku z zachowaniem dużej ilości projektów, ta część znajdzie szerokie rozwinięcie w rekonstrukcji całych założeń architektonicznych opracowywanych w monumentalnym, stalinowskim stylu.

Znaczenie projektu Wartopia nie ogranicza się do zestawienia dwóch totalitarnych wizji miasta. Te dwa przykłady ekstremalnych ideologii w planowaniu miasta zostaną połączone z architektonicznymi koncepcjami modernistycznych utopii, które zapisały się w dwudziestowiecznej historii miasta i zaznaczyły w jego architektonicznych wizjach, zarówno współczesnych jak formułowanych w dwudziestoleciu międzywojennym. Sięgając do współczesności i pierwszych dekad XX wieku, autorka Wartopii rejestruje w zmieniających się wizjach miasta odniesienia do dawnej utopii miasta idealnego. Projekt umożliwi wgląd w historyczne i współczesne sposoby architektonicznego i przestrzennego kształtowania miasta. Wizualna rekonstrukcja mało znanych i zapomnianych projektów pozwoli prześledzić polityczne i ideologiczne wpływy na kształt architektoniczny i urbanistyczny miasta. Zasadniczym celem realizacji projektu nie jest jedynie pokazanie zmian, jakie zachodziły w architektonicznych koncepcjach miasta w jego dwudziestowiecznej historii, ale również wskazanie na zależności i podobieństwa między różnymi tendencjami rozwijającymi się w ramach modernistycznej ideologii i jej odniesieniami w architekturze i urbanistyce miasta. Nazistowskie plany przebudowy Warszawy przywołane będą również jako przykład usiłowań praktycznego zastosowania idei funkcjonalizmu i racjonalizacji architektury w jej najbardziej skrajnych formach. Projekty monumentalnych, spektakularnych budowli w autorytarnym stylu architektury lat 50. zostaną przypomniane jako przykłady zastosowania ideologii zakorzenionej w modernistycznych utopiach przekształcania świata i kreowania nowego życia społecznego. Osiągnięcia współczesnej myśli architektonicznej poddadzą dyskusji aktualne strategie kreowania metropolitalnego wizerunku miasta z wieżowcami, centrami handlowymi, budownictwem korporacyjnym. Zestawienie współczesnych wizji z przedwojennymi projektami monumentalnych założeń architektonicznych pozwoli spojrzeć na współczesne utopie szerszej, historycznej perspektywy.

Zgodnie z podtytułem projektu Berlin – 518, Moscau – 1122, wizja Warszawy będzie postrzegana w geograficznych i historycznych relacjach w odniesieniu do szerszego kontekstu, miasta usytuowanego pomiędzy dwiema największymi metropoliami dwudziestowiecznej Wschodniej Europy. Poza wglądem w historyczny wymiar tych relacji, będzie to również kwestia postrzegania miasta i jego współczesnych wizji, w szerszej perspektywie zmian w architekturze i urbanistyce dwóch metropolii, przebudowy Berlina i rekonstrukcji współczesnej Moskwy.

Wirtualna rekonstrukcja Warszawy w przeważającej mierze obejmuje plany i projekty niezrealizowane, w dużej części nieznane, trudno dostępne, bo znajdujące się w archiwach niemieckich.

Projekt Aleksandry Polisiewicz zakłada możliwość oglądania miasta z punktu widzenia mieszkańca, wędrującego z jednej części miasta do innej, przemieszczającego się pomiędzy wizualizacjami miasta z różnych okresów jego dwudziestowiecznej historii.

kurator projektu: Bożena Czubak